Şeytan Adası'na hapsedilen Türk Polisi Mehmed Cemil Efendi'nin hikayesi from Onur Türk's blog

Mehmed Cemil Efendi 1900 yılında İstanbul’da doğar. Okul hayatı pek parlak gitmediği için, 500 kuruş maaşla İstanbul 1557 sayılı polis memurluğuna atanır.

Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bağlı 3. Şube’de 12 Şubat 1919 günü başlayan kariyeri, mesleğinin altıncı ayında iken karıştığı ama içinden çıkamadığı bir olay yüzünden kesintiye uğrar.

Bakırköy Başkomiseri İhsan Bey’in hazırladığı rapordan anlaşıldığına göre 31 Ağustos 1919 günü Gülhane Parkı civarında çıkan bir çatışmada Senegal asıllı 2 Fransız askerini öldüren genç polis, Türk resmî makamlarının onay vermesi üzerine(!) itilaf zabıtası tarafından “elbise-i resmiyesiyle” teslim alınarak sırasıyla Bakırköy ve Kumkapı’daki Fransız tevkifhanelerine yollanır.

Yaklaşık 6 ay süren tutukluluğun ardından 27 Şubat 1920 günü görülen duruşmada Fransız mahkemesince 10 sene küreğe mahkûm edilir. Cezasını çekmek üzere 12 Mart 1920’de Fransa’ya oradan da Fransız Guyanası’na gönderilir.
Burası her yıl Şeytan Adası’na (Île du Diable) gelen 700 mahkûmdan 400’ünün daha ilk yılda öldüğü bir ceza sömürgesidir.

Ağaçlar kesip kütükler taşıdığı, hafif hizmet adı altında şapkacılık, çöpçülük, terzilik, anahtarcılık gibi işlerde çalıştırıldığı 8 uzun yıl boyunca tek yapabildiği yurduna mektuplar yollayıp yardım istemek olur.

​Mehmet cemil efendi görev yaptığında istanbul da bir polis karakolu​
Mehmet Zekeriya (Sertel) Bey’in haftalık Resimli Perşembe dergisi Mehmet Cemil Efendi’den aldığı mektupları “Şeytan Adası’nda Bir Türk Polisi” başlığıyla 15 Eylül 1927-19 Kânunusani [Ocak] 1928 tarihleri arasında yayınlar. Yazılar Türk kamuoyuna Polis Cemil’in unutulmuş dramını yeniden hatırlatır.

Atatürk’ün emriyle Dışişleri Bakanlığı, Paris Büyükelçiliği kanalıyla sürdürdüğü girişimleri hızlandırır ve bunun akabinde Mehmet Cemil Efendi Fransa hükûmeti tarafından cezasının kalan kısmı affedilerek serbest bırakılır.

Fransız Guyanası’ndan 1929 Martında salıverilen genç polis ancak 1 Nisan 1929’da İstanbul’a ulaşabilir.

Esaretin ardından tekrar polis memuriyetine geri döner. Fakat daha fazlasına ömrü vefa etmez. 22 Ağustos 1944 günü 44 yaşında yaşamını yitirir.
Kaynak: Cemil Eryürek, Polis Cemil Efendi’nin Hatıratı